VIỆT NAM SỬ LƯỢC TRONG THƠ
VNSL: PHẦN BA - THỜI KỲ TỰ CHỦ
10/ TRẬN TÂY KẾT-TƯỚNG NHÀ TRẦN CHÉM ĐƯỢC TOA
ĐÔ:
Toa Đô ở Thiên Trường
Xa cách thành Thăng Long
Có hơn hai trăm dặm
Ông chẳng hề hay biết
Thoát Hoan đà thất trận
Chạy về tận Bắc Giang;
Ông ta vẫn hiên ngang
Tiến vào sông Thiên Mạc(1)
Định tạo thế ỷ dốc
Hợp sức với Thoát Hoan.
Cùng đánh quân nhà Trần;
Không cần phải đợi lâu
Ông giật mình ngã ngửa
Đạo tiền quân báo về
Tin bại trận thảm thê:
“Quân An Nam đã thắng
Án ngữ các bến sông!”
Ông lui về Tây Kết
Cho người đi thăm dò:
“Thoát Hoan giờ nơi đâu?”
Thắng trận Hàm Tử quan
Thắng trận Chương Dương độ(2)
Quân An Nam phấn chấn
Quốc Tuấn tâu vua rằng:
“Xin sai Trần Nhật Duật
Hịp với Trần Quang Khải
Chia quân đi đánh chặn
Cắt đứt đường liên lạc
Không để lọt thông tin
Giữa hai bên bọn chúng:
Thoát Hoan và Toa Đô
Đang chờ nhau hiệp lực;
Thần xin tự tiến binh
Đi đánh Toa Đô trước
Rồi đánh Thoát Hoan sau!”
Vua Nhân Tông chuẩn tấu
Trao trọn cả binh quyền
Vào tay Hưng Đạo Vương.
Quân ra đến Tây Kết
Hưng Đạo Vương ra lệnh
Đánh vào trại quân Nguyên;
Mặt khác, cho mai phục
Quyết bắt sống Toa Đô;;
Quân ta đánh hăng quá
Quân Nguyên không địch nổi
Bọn chúng bỏ cả thuyền
Lên bờ mà tháo chạy;
Chúng chạy ra hướng biển
Đến mé sau dãy núi
Gặp quân ta mai phục
Toa Đô bị trúng tên
Tiếc thay! Một danh tướng
Phải chết nơi quê người;
Đồng thời, Ô Mã Nhi
Thoát chạy về Thanh Hóa
Quân ta đuổi ngặt quá
Ông ấy lẻn xuống thuyền
Một mình một thuyền con
Lao nhanh ra đường bể
Chạy trốn được về Tàu!
Bên An Nam thắng trận
Quân tướng quay trở về
Cùng với đầu Toa Đô
Dâng nộp cho vua Trần
Vua cảm khái thốt lên:
“Ôi, một người trung liệt!
Làm bề tôi với chúa
Hãy nên như người này!”
Xót thương người dũng sĩ
Vua cởi áo ngự bào
Đắp lên đầu Toa Đô
Rồi sai quan an táng.
Trận Tây Kết xảy ra
Tháng năm, năm ất dậu
Nghìn hai trăm tám lăm
Quân An Nam thắng lớn
Bắt hơn ba vạn người
Đoạt chiến thuyền, khí giới
Biết bao nhiêu mà kể...
Hưng Đạo Vương toàn thắng
Mở tiệc thưởng ba quân
Rồi tiến lên mặt bắc
Gấp tiễu trừ Thoát Hoan!
Chú thích:
(1) Thiên
Mạc: là một khúc sông Hồng Hà thuộc địa hạt huyện Đông An, tỉnh Hưng Yên. Hiện
nay ở phủ Khoái Châu tỉnh Hưng Yên có làng Đông Kết ở cách xa bờ sông Hồng Hà;
phía tây gần bờ sông, ngày xưa có làng Tây Kết, nay đã bị sạt lở mất đi rồi
chăng?
(2) Chương
Dương độ: bến Chương Dương
11/ TRẬN VẠN KIẾP-THOÁT HOAN TRỐN CHẠY VỀ TÀU:
Thoát Hoan ở Bắc Giang
Nghe Toa Đô tử trận
Ô Mã Nhi còn sống
Nhưng đã trốn về Tàu;
Quân binh và tướng sĩ
Ai nấy đều ngã lòng
Giữa khi đương mùa hạ
Đất trời nam oi ả
Làn chướng khí bốc lên
Bởi không quen phong thổ
Quân Nguyên chết khá nhiều...!
Hưng Đạo Vương liệu đoán
Thoát Hoan tất phải chạy
Liền sai Phạm Ngũ Lão
Cùng Nguyễn Khoái tướng quân
Dẫn ba vạn binh lính
Men đường núi mà lên
Phục sẵn bên rừng sậy
Ven bờ sông Vạn Kiếp
Ở đó, chờ quân Nguyên;
Vương lệnh cho con mình
Là Hưng Võ Vương Nghiễn
Và Hưng Hiếu Vương Úy
Dẫn ba mươi nghìn người
Đi theo đường Hải Dương
Ra Quảng Yên đợi sẵn.
Chặn đường về Tư Minh.
Phần mình, Trần Hưng Đạo
Tự thống lãnh đại binh
Nhắm Bắc Giang thẳng tiến
Xốc đánh vào giặc Nguyên.
Quân nhà Nguyên thua chạy
Thoát Hoan dẫn đại binh
Chạy đến bến Vạn Kiếp
Bị Nguyễn Khoái chặn lại
Quân ta xông vào đánh
Quân Nguyên chết nửa phần;
Điểm mặt tướng nhà Nguyên
Lý Hằng bị bắn chết;
Phàn Tiếp và Thoát Hoan
Lý Quán, A Bát Xích
Dốc sức đánh mở đường
Mong chạy được thoát thân
Quân An Nam đuổi gấp
Ngài Thái tử, Thoát Hoan
Phải chui vào ống đồng
Buộc quân sĩ kéo đi
Về đến châu Tư Minh
Gặp Hưng Võ Vương Nghiễn
Cùng Hưng Hiếu Vương Úy
Gí đánh cho tơi bời!
Lý Quán bị trúng tên
Bỏ thân nơi đất khách
Phàn Tiếp và Thoát Hoan
Cùng với A Bát Xích
Chạy thoát được về Tàu.
Đại quân của Thoát Hoan
Lẫy lừng sang Đại Việt
Tháng chạp, năm giáp thân
Nghìn hai trăm tám bốn(1)
Chiến tranh dâng cuồn cuộn
Chỉ qua sáu tháng trời
Cục diện đã đổi thay
Tháng sáu, năm ất dậu
Nghìn hai trăm tám lăm(2)
Năm mươi vạn quân Tàu
Bị nát nhàu như tương!;
Nước An Nam tuy nhỏ
Nhưng có tướng đại tài
Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn!;
Quân Nguyên Mông có hay?
Bọn bay vượt đường dài
Vượt núi sông cách trở
Đã không quen phong thổ
Lại gặp phải tướng tài:
Hưng Đạo Vương Quốc tuấn
Biết chấn chỉnh kịp thời
Biết vỗ an quân, tướng
Gặp lúc tiến, không kiêu
Phải thoái binh, không nản
Hiểu địch như hiểu mình
Cầm binh thật vững chãi
Khiến tướng sĩ một lòng
Cùng chung tay chống giặc
Quét sạch bóng quân thù!!!
Chú thích:
(1) Nghìn
hai trăm tám bốn: 1284
(2) Nghìn
hai trăm tám lăm: 1285
