VIỆT NAM SỬ LƯỢC TRONG THƠ
VNSL: PHẦN BA - THỜI KỲ TỰ CHỦ
4/ TRẦN HƯNG ĐẠO VƯƠNG QUÂN
THUA VỀ VẠN KIẾP:
Thoát Hoan lên Kỳ Cấp
Gấp đánh Hưng Đạo Vương
Quân chia ba ngả đường
Một tới ải Khả Ly
Một đi lên Kỳ Cấp
Ngả kia tới Lộc Châu.
Khả Ly và Lộc Châu(1)
Bị tấn công tơi tả
Cả hai đều phải thua;
Hưng Đạo Vương trên núi
Giao chiến với quân Nguyên
Trải qua mấy trận liền
Vẫn chưa phân thắng bại
Chợt nghe tin tới tấp:
“Ải Khả Ly đã mất!”
“Lộc Châu cũng tan rồi!”
Vương lệnh cho tướng sĩ
Lui về giữ Chi Lăng.(2)
Thoát Hoan đánh Chi Lăng
Hưng Đạo Vương kém thế
Không thể giữ Chi Lăng
Nguy khốn bộn bề giăng
Đằng kia, bên thủy lộ
Hàng ngũ cũng chẳng còn
Đành phải rút quân thôi;
Vương định men chân núi
Theo đường bộ rút về
Dã Tượng(3) vội can ngăn:
“Đừng men theo đường núi
E có quân mai phục
Ta cứ ra thủy lộ
Yết Kiêu(4) ở Bái Tân
Chưa thấy mặt chủ tướng
Nhất định ở đó chờ!”
Vương tin lời Dã Tượng
Chạy xuống bến Bái Tân
Chiến thuyền đã đi hết
Chỉ còn mình Yết Kiêu
Vẫn cắm thuyền đợi chủ
Vương cảm khái khen rằng:
“Ôi, tấm lòng trung nghĩa!
Chim hồng hộc bay cao
Nhờ có sáu trụ cánh
Nếu như không có được
Ta làm sao bay cao!”(5)
Gió sông lay xào xạc
Hưng Đạo Vương xuống thuyền
Lệnh cho thuyền lướt nhanh
Nhắm bến xưa, thuyền về;
Kỵ binh Nguyên đuổi tới
Chẳng còn thấy thuyền đâu
Từng lớp lớp sóng ngầu
Như vẫy biệt người xa!
Quan tướng từ mọi nẻo
Gom nhặt lại tàn quân
Lần lượt xuôi Vạn Kiếp
Hội cùng Hưng Đạo Vương;
Nhà vua ở kinh thành
Ruột gan như có lửa
Ngự thuyền đến Hải Dương
Vời Hưng Đạo Vương tới
Nói cho tỏ ruột gan:
“Trẫm thấy giặc quá mạnh
Sợ tàn hại cho dân
Hay là... trẫm xin hàng
Để cứu thoát muôn dân?”
Hưng Đạo Vương tâu rằng:
“Lòng bệ hạ từ nhân
Nhưng mà còn tôn miếu
Còn xã tắc thì sao?
Nếu bệ hạ muốn hàng
Hãy chém đầu tôi trước
Rồi sau đó sẽ hàng!”
Nghe được lời trung liệt
Bụng vua Trần mới yên.
Hưng Đạo Vương kiên trì
Cho chiêu tập thêm binh
Các đạo binh bấy giờ
Hội về sông Vạn Kiếp
Hơn hai mươi vạn người
Thanh thế ngời ngời lên.
Vương truyền cho tướng sĩ
Quyển “Binh Thư Yếu Lược”
Do chính ngài soạn ra
Nhằm vươn xa trí lực
Dạy cách thức luyện binh
Dạy tiến lui thành thục
Dạy thu phục quân nhân...
Để vỗ an binh lính
Sau mấy lần thua trận
Vương truyền hịch khuyên răn
Một áng văn bất hủ(6)
Chở sức mạnh hùng hồn
Nâng bước chân người lính
Chú thích:
(1) Khả Ly và Lộc Châu: hai cửa ải thuộc tỉnh Lạng Sơn
(2) Ải Chi Lăng: tục gọi là bầu Chi Lăng, ở tổng Chi Lăng, gần ga Tuần
Muội, thuộc về địa hạt châu Ôn, tỉnh Lạng Sơn. Chỗ ấy là một nơi hiểm địa của
nước ta.
(3) Dã Tượng; một trong năm mãnh tướng của Hưng Đạo Vương, ông có
biệt tài thuần phục và huấn luyện voi chiến, nên được Hưng Đạo Vương đặt tên
cho là Dã Tượng; không rõ tên thật của ông là gì. Ông là người đã chỉ huy lực
lượng tượng binh nhà Trần trong cuộc giao chiến với kỵ binh của quân Nguyên
Mông ở Vạn Kiếp.
(4) Yết Kiêu: tên thật là Phạm Hữu Thế, người làng Hạ Bì, huyện
Gia Lộc, tỉnh Hải Dương; ông là gia tướng của Hưng Đạo Vương, Vương đã lấy tên
của một loài kình ngư là Yết Kiêu đặt cho gia nô của mình, vì thấy ông có biệt
tài bơi lặn xuất sắc.
(5) Câu nói của Hưng Đạo Vương: “Ôi, chim hồng hộc muốn bay cao nhờ
có sáu trụ cánh, nếu không thì cũng như chim thường thôi!”, lời của Hưng Đạo
Vương bày tỏ với gia tướng rằng: nếu không nhờ có họ, một mình Vương cũng không
làm được việc lớn.
(6) HỊCH TƯỚNG SĨ: “Ta thường nghe chuyện: Kỷ Tín liều thân chịu
chết thay cho vua Cao-đế; Do Vu lấy mình đỡ ngọn giáo cho vua Chiêu-vượng; Dư
Nhượng nuốt than để báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay để cứu nạn cho nước;
Kính Đức là một chức quan còn nhỏ, mà liều thân cứu vua Thái-tông được thoát
vòng vây; Kiểu Khanh là một bề tôi ở xa, mà kể tội mắng thằng Lộc Sơn là quân
nghịch tặc. Các bậc trung thần nghĩa sĩ ngày xưa, bỏ mình vì nước, đời nào
không có? Giả sử mấy người ấy cũng cứ bo bo theo lối thường tình, chết già ở xó
nhà thì sao cho lưu danh sử sách đến nghìn muôn đời như thế được?
Nay các ngươi vốn dòng vũ tướng,
không hiểu văn nghĩa, nghe những chuyện cổ tích ấy, nửa tin nửa ngờ, ta không
nói làm gì nữa; ta hãy đem chuyện đời Tống, Nguyên mới rồi mà nói: Vương công
Kiên là người thế nào? Tỳ tướng của Vương công Kiên là Nguyễn văn Lập lại là
người thế nào, mà giữ một thành Điếu-ngư(1) nhỏ mọn, chống với quân Mông Kha(2)
kể hàng trăm vạn, khiến cho dân sự nhà Tống, đến nay còn đội ơn sâu. Đường Ngột
Ngại là người như thế nào? Tỳ tướng của Đường Ngột Ngại là Xích Tu Tư lại là
người thế nào, mà xông vào chỗ lam chướng xa xôi, đánh được quân Nam chiếu
trong vài ba tuần, khiến cho quân trướng đời Nguyên đến nay còn lưu tiếng tốt.
Huống chi ta cùng các ngươi sinh ở đời nhiễu nhương, gặp phải buổi gian nan
này, trông thấy những ngụy sứ đi lại rầm rập ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà xỉ
mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tổ phụ, lại cậy thế Hốt Tất Liệt mà
đòi ngọc lụa, ỷ thế Vân Nam vương(3) để vét bạc vàng; của kho có hạn, lòng tham
không cùng, khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, giữ sao cho khỏi tai vạ về
sau!
Ta đây, ngày thì quên ăn, đêm
thì quên ngủ, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức rằng chưa được sả
thịt lột da của quân giặc, dẫu thân này phơi ngoài nội cỏ, xác này gói trong da
ngựa, thì cũng đành lòng. Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền, cũng đã lâu
ngày, không có áo thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho ăn, quan còn nhỏ thì ta
thăng thưởng, lương có ít thì ta tăng cấp, đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì
ta cho ngựa, lúc hoạn nạn thì cùng nhau sống chết, lúc nhàn hạ thì cùng nhau
vui cười, những cách cư xử so với Vương Công Kiên, Đường Ngột Ngại ngày xưa
cũng chẳng kém gì.
Nay các ngươi trông thấy chủ
nhục mà không biết lo, trông thấy quốc sỉ mà không biết thẹn, thân làm tướng phải
hầu giặc, mà không biết tức, tai nghe nhạc để hiến ngụy sứ, mà không biết căm;
hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, hoặc
vui thú về vườn ruộng, hoặc quyến luyến về vợ con, hoặc nghĩ về lợi riêng mà
quên việc nước, hoặc ham về săn bắn mà quên việc binh, hoặc thích rượu ngon, hoặc
mê tiếng hát. Nếu có giặc đến, thì cựa gà trống sao cho đâm thủng được áo giáp;
mẹo cờ bạc sao cho dùng nổi được quân mưu; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, thân ấy
nghìn vàng khôn chuộc; vả lại vợ bìu con díu, nước này trăm sự nghĩ sao; tiền của
đâu mà mua cho được đầu giặc; chó săn ấy thì địch sao nổi quân thù; chén rượu
ngon không làm được cho giặc say chết, tiếng hát hay không làm được cho giặc điếc
tai; khi bấy giờ chẳng những là thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc của các
ngươi cũng hết; chẳng những là gia quyến của ta bị đuổi, mà vợ con của các
ngươi cũng nguy; chẳng những là ta chịu nhục bây giờ, mà trăm năm về sau, tiếng
xấu hãy còn mãi mãi; mà gia thanh của các ngươi cũng chẳng khỏi mang tiếng nhục,
đến lúc bấy giờ các ngươi dẫu muốn vui vẻ, phỏng có được hay không?
Nay ta bảo thật các ngươi:
nên cẩn thận như nơi củi lửa, nên giữ gìn như kẻ húp canh, dạy bảo quân sĩ, luyện
tập cung tên, khiến cho người nào cũng có sức khỏe như Bàng Mông và Hậu Nghệ,
thì mới có thể dẹp tan được quân giặc, mà lập nên được công danh. Chẳng những
là thái ấp ta được vững bền, mà các ngươi cũng đều được hưởng bổng lộc; chẳng
những là gia quyến của ta được yên ổn, mà các ngươi cũng đều được vui với vợ
con, chẳng những là tiên nhân ta được vẻ vang, mà các ngươi cũng được phụng thờ
tổ phụ, trăm năm vinh hiển; chẳng những là một mình ta được sung sướng, mà các
ngươi cũng được lưu truyền sử sách, nghìn đời thơm tho; đến bấy giờ các ngươi dầu
không vui vẻ, cũng tự khắc được vui vẻ.
Nay ta soạn hết các binh pháp
của các nhà danh gia hợp lại làm một quyển gọi là “Binh thư yếu lược”. Nếu các
ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo, thì mới phải đạo thần tử; nhược
bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo, thì tức là kẻ nghịch thù.
Bởi cớ sao? Bởi giặc Nguyên
cùng ta, là kẻ thù không đội trời chung, thế mà các ngươi cứ điềm nhiên không
nghĩ đến việc báo thù, lại không biết dạy quân sĩ, khác nào như quay ngọn giáo
mà đi theo kẻ thù, giơ tay không mà chịu thua quân giặc, khiến cho sau trận
Bình Lỗ(4) mà ta phải chịu tiếng xấu muôn đời, thì còn mặt mũi nào đứng trong
trời đất nữa. Vậy nên ta phải làm ra bài hịch này để cho các ngươi biết bụng
ta.”
Chú thích:
(1) Điếu-ngư là tên núi, thuộc
phủ Trùng Khánh, tỉnh Tứ Xuyên bên Tàu.
(2) Mông Kha là vua Mông Cổ,
anh Hốt Tất Liệt.
(3) Khi quân Mông Cổ lấy được
đất Vân Nam rồi, Hốt Tất Liệt phong cho con là Hốt Kha Kích là Vân Nam vương.
(4) Bình Lỗ là tên thành,
nhưng sử cũ không chép rõ ở đâu và ai xây lên. Sách « Khâm-định Việt-sử » chép
rằng theo bộ « Địa-dư-chí » của ông Nguyễn Trãi, thì đời nhà Lý có đào con sông
Bình Lỗ để đi lên Thái Nguyên cho tiện. Vậy thành Bình Lỗ có lẽ ở vào hạt Thái
Nguyên. Xem lời dặn của Trần Hưng Đạo vương thì thành Bình Lỗ này xây vào đời
Đinh hay đời Tiền Lê, rồi Lý Thường Kiệt đời Lý đã đánh quân Tống ở đó.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét