VIỆT NAM SỬ LƯỢC TRONG THƠ
VNSL: PHẦN BA - THỜI KỲ TỰ CHỦ
NHÀ TRẦN(1225-1400):
I- TRẦN THÁI TÔNG(1225-1258):
1/ TRẦN THỦ ĐỘ:
Tháng chạp năm ất dậu
Nghìn hai trăm hăm lăm(1):
Sau khi cưới Chiêu Hoàng
Trần Cảnh lên làm vua
Hiệu là: Trần Thái Tông
Vua phong cho Thủ Độ
Làm Thái sư Thống quốc
Hành quân chinh thảo sư;
Thái Tông còn thơ dại
Mới có tám tuổi đầu
Mọi việc nhỏ việc to
Đều giao cho Thủ Độ;
Thủ Độ này quyết tâm
Xây cơ nghiệp nhà Trần
Sao cho được bền lâu
Việc dẫu có thế nào
Dẫu tàn độc đến đâu
Âu cũng không quản ngại.
Lại nói về Huệ Tông
Đã thoái vị, lên chùa
Vẫn chẳng được yên thân
Trần Thủ Độ theo chân
Vào tận chùa Chân Giáo.
Một hôm như mọi hôm
Huệ Tông đang nhổ cỏ
Trần Thủ Độ ghé qua
Nói một câu thế này:
“Nhổ cỏ, nhổ tận gốc!”
Huệ Tông liền đứng dậy
Phủi tay, ngưng nhổ cỏ
Đáp: “Ý ngươi, ta hiểu!”;
Thời qua mấy ngày sau
Thủ Độ sai người tới
Mời Huệ Tông đi cùng
Huệ Tông đà biết ý
Lui về phía phòng riêng
Ngài treo thân tự tận;
Thủ Độ cùng bá quan
Đến tế khóc um sùm
Họ hỏa táng Huệ Tông
Chút tro tàn sót lại
Chôn dưới tháp Bảo Quang.;
Các cung nhân nhà Lý
Bị ép gả đi xa
Lên mạn đất tộc mường
Làm vợ các tù trưởng.
Thế còn Hoàng Thái hậu(?)
Trần thị, mẹ Chiêu Hoàng
Bị giáng bậc mà thôi
Làm Thiên cực công chúa
Gả cho Trần Thủ Độ;
Thân thích với Huệ Tông
Có ai không hãi sợ(?)
Năm đó năm nhâm thìn
Nghìn hai trăm băm hai(2)
Nhân dịp lễ cúng thờ
Lễ Tiên hậu nhà Lý
Ở thôn làng Hoa Lâm(3)
Thủ Độ sai đào hầm
Trên hầm làm nhà lá
Nơi buổi lễ diễn ra
Khi mọi việc đã chuẩn
Các tôn thất nhà Lý
Hết thảy đều vào trong
Nhà lá kia bị sụp
Toàn bộ rơi xuống hố
Chẳng một ai thoát được
Đã có người lấp hố
Chôn sống họ cả rồi!
Thời gian trôi qua nhanh
Chiêu Hoàng cưới Trần Cảnh
Đã tròn mười hai năm
Nàng vẫn chưa sinh nở;
Chị nàng là Thuận Thiên
Đã gả cho Trần Liễu
Nay vừa lúc có thai
Tròm trèm được ba tháng;
Thủ Độ quyết ra tay
Bắt Thái Tông bỏ vợ
Cưới Thuận Thiên công chúa
Đưa lên ngôi Hoàng hậu
Còn Chiêu Thánh Hoàng hậu
Giáng xuống làm công chúa!
Ôi, nhân luân thật loạn
Từ thượng cổ chí kim
Nay mới có chuyện này!
Trần Liễu giận sôi gan
Liền đem quân làm loạn;
Vua Thái Tông khó xử
Lấy vợ của anh mình
Thật tình vua chẳng muốn
Đêm hôm ấy trốn đi
Ngài lên núi Yên Tử
Vào ở chùa Phù Vân(4)
Thủ Độ được tin này
Cùng bá quan đi đón
Thái Tông chẳng chịu về:
“Trẫm đây còn nhỏ dại
Không kham nổi việc lớn
Ai người xứng đáng hơn
Ngôi vua xin nhường lại
Kẻo nhục nhằn xã tắc!”
Chuyện cứ thế nhùng nhằng
Vua đằng đằng ở lại;
Trần Thủ Độ nói lý:
“Hoàng thượng ngụ nơi nào
Triều đình là chốn ấy!”
Rồi sai người sắp sửa
Xây cung điện ở chùa;
Quốc sư tại chùa ấy
Vào van lậy Thái Tông
Thái Tông bắt đắc dĩ
Truyền xa giá về Kinh.
Tình hình bên Trần Liễu
Nhiễu loạn qua ít ngày
Liễu biết mình xốc nổi
Phải tìm cách làm hòa
Chàng nóng lòng chờ đợi
Thời cơ rồi cũng đến:
“Vua ngự thuyền dạo chơi”;
Giả làm người đánh cá
Liễu lẻn xuống thuyền ngự
Gặp Thái Tông, xin hàng
Anh em tình máu mủ
Ôm lấy nhau mà khóc
Trần Thủ Độ nghe tin
Kíp đến nơi thuyền ngự
Toan giết ngay Trần Liễu
Vua Thái Tông cản lại
Trần Thủ Độ mới thôi;
Như một cách đền bồi
Vua phong cho Trần Liễu
Được làm An Sinh Vương
Và lấy đất Yên Đường
Đất Yên Sinh, Yên Bang
Thêm cả đất Yên Phụ(5)
Cho lập làm thái ấp.
Thủ Độ rất kỹ càng
Đã triệt hạ nhà Lý
Ông chưa thấy yên tâm
Muốn hậu thế sau này
Quên hẳn luôn nhà Lý
Thủ Độ lấy cớ rằng:
“Tổ nhà Trần tên Lý”
Thế nên, người họ Lý
Trên toàn lãnh thổ này
Buộc đổi sang họ Nguyễn.
Đối với ai nhà Lý
Thủ Độ là người gian
Nhưng đối với nhà Trần
Đại công thần là ông
Cáng đáng bao trọng sự
Giúp Thái Tông trị nước
Chỉnh đốn lại giang sơn
Xây nước non cường thịnh.
Chú thích:
(1) Nghìn hai trăm hăm
lăm: 1225
(2) Nghìn hai trăm băm
hai: 1232
(3) Hoa Lâm: thôn Thái
Đường, huyện Đông Ngạn, tỉnh Bắc Ninh
(4) Chùa Phù Vân: trên
núi Yên Tử, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Yên
(5) Yên Đường, Yên
Sinh, Yên Bang, Yên Phụ: ở huyện Đông Triều và phủ Kinh Môn, thuộc tỉnh Hải
Dương
2/ VIỆC ĐÁNH DẸP GIẶC GIÃ:
Nước An Nam thăng trầm
Từ thời Lý Cao Tông
Vua mải chơi, thất chính
Giặc giã khắp nơi nơi:
Quốc Oai có giặc Mường
Chúng đường đường làm loạn;
Đoàn Thượng ở Hồng Châu
Chiếm giữ đất Đường Hào
Tự xưng mình là vua
Ngó lơ vua nhà Trần;
Còn ở vùng Bắc Giang
Muốn độc lập tự cường
Xưng vương làng Phù Đổng
Ấy là ông Nguyễn Nộ...
Trần Thủ Độ lúc này
Tiễu trừ xong nhà Lý
Bấy giờ mới yên tâm
Đem quân đi đánh giặc
Trước, dẹp tan giặc Mường;
Sau, về đánh Đoàn Thượng
Đánh không lại ông này
Bèn quay sang Nguyễn Nộ
Nguyễn Nộ cũng chẳng thua
Thủ Độ tạm lùi bước
Tạm chia đất giảng hòa
Và phong vương cho họ
Như một cách hoãn binh.
Rồi đến năm mậu tý
Nghìn hai trăm hăm tám(1)
Nguyễn Nộ dẫn quân đi
Chiếm giữ đất Đường Hào
Dẹp tan bọn Đoàn Thượng
Thanh thế thật lẫy lừng;
Trần Thủ Độ thêm lo
Phải đối phó cách nào?
Nhưng mới qua vài tháng
Nguyễn Nộ bỗng qua đời
Giang sơn thời hợp nhất
Nước non được thanh bình!
Chú thích:
(1) Nghìn hai trăm hăm
tám: 1228
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét