VNSL: CHƯƠNG IV - NHÀ LÝ: LÝ NHÂN TÔNG(tt)

VIỆT NAM SỬ LƯỢC TRONG THƠ

VNSL: PHẦN BA - THỜI KỲ TỰ CHỦ

5/ NHÀ TỐNG LẤY ĐẤT QUẢNG NGUYÊN:

Tống triều nghe tin dữ

Từ Khâm, Liêm, Ung châu

Quan quân Tàu thua trận

Nhà vua đầy tức giận

Sai võ tướng Quách quỳ

Làm quan Chiêu thảo sứ

Triệu Tiết làm phó quan

Hẹn ước với Chiêm Thành

Hẹn với cả Chân Lạp

Cùng tiến đánh Giao Châu

Tháng chạp, năm bính thìn

Năm: một nghìn bảy sáu(1)

Giặc Tàu tới Đại Việt

Lý Thường Kiệt chặn đánh

Trên bờ sông Như Nguyệt(2)

Bờ bên kia, quân Tống

Đá bắn qua như mưa

Quân ta thiệt hại nhiều

Vẫn liều thân chống giữ.

Đêm đó, sông thanh tịnh

Chợt văng vẳng thinh không

Âm thanh như tiếng sấm

Một bài thơ hùng hồn:

SÔNG NÚI NƯỚC NAM VUA NAM Ở(3)

RÀNH RÀNH ĐỊNH PHẬN TẠI SÁCH TRỜI

CỚ SAO LŨ GIẶC SANG XÂM PHẠM

CHÚNG BAY SẼ BỊ ĐÁNH TƠI BỜI

Nghe được lời thơ ấy

Ai nấy đều hân hoan

Quan quân tăng khí thế

Địch chẳng thể tiến lên

Hai bên đều chống giữ

Mãi ở thế giằng co

Kéo dài không có lợi

Lý triều xin hoãn binh.

Tình hình quân nhà Tống

Có thuận lợi hơn gì

Vì thiệt hại cũng lắm

Binh chết hơn một nửa

Thổ nhưỡng, họ chẳng quen

Vua Tống bèn ưng thuận

Lui về giữ Quảng Nguyên(4)

Châu Tư Lang(5), châu Mậu

Tô châu(6) và Ôn châu(7).

Năm: một nghìn bảy tám(8)

Vua Lý sai sứ giả

Tên là Đào Tông Nguyên

Dùng voi thay lễ vật

Dâng cho vua nhà Tống

Người sứ giả họ Đào

Cũng lựa lời nói khéo

Đòi lại đất Quảng Nguyên;

Vua Tống ra điều kiện

Ta phải trả cho Tàu

Những người bị ta bắt

Ở Khâm, Liêm, Ung châu.

Năm một nghìn bảy chín(9)

Nhà vua Lý Nhân Tông

Trả lại cho nhà Tống

Gồm cả nữ và nam

Hai trăm hăm mốt người(10)

Vua lấy lại Quảng Nguyên.

Năm: một nghìn tám bốn(11)

Quan binh bộ Thị lang

Tên là Lê Văn Thịnh

Được cử sang nước Tàu

Bàn việc chia địa giới

Lời phân giải của ông

Thuận tai vua nhà Tống

Vua bằng lòng hoàn trả

Toàn vẹn đất Giao Châu

Nước ta và nước Tàu

Lại thông sứ như xưa.

Năm: một nghìn tám bảy(12)

Đó là năm đinh mão

Nhà Tống sai sứ giả

Sang nước ta, Đại Việt

Phong vương cho Nhân Tông

Gọi là Nam Bình vương.

Và đến năm bính ngọ

Nghìn một trăm hăm sáu(13)

Phía bắc của nước Tàu

Bị nước Kim(14) lấn chiếm

Nhà Tống phải dời đi

Xuống phía nam trấn giữ

Đóng đô ở Hàng Châu(15)

Ta gọi là Nam Tống!

Chú thích:

(1)  Một nghìn bảy sáu: 1076

(2)  Sông Như Nguyệt: đoạn sông Cầu chảy qua làng Như Nguyệt, thuộc tỉnh Bắc Ninh

(3)  Bản gốc của bài thơ:

Nam-quốc sơn-hà Nam đế cư

Tuyệt nhiên định phận tại thiên thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm-phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

(4)  Châu Quảng Nguyên: vùng đất thuộc tỉnh Cao Bằng ngày nay

(5)  Châu Tư Lang: thuộc tỉnh Cao Bằng ngày nay

(6)  Châu Tô và châu Mậu: thuộc vùng giáp ranh tỉnh Cao Bằng và Tỉnh Lạng Sơn ngày nay

(7)  Ôn châu: thuộc tỉnh Lạng Sơn ngày nay

(8)  Một nghìn bảy tám: 1078

(9)  Năm một nghìn bảy chín: năm 1079

(10)                     Hai trăm hăm mốt người: 221 người. Những người này được trả lại cho nhà Tống-- nam từ 15 tuổi trở lên bị thích chữ: Thiên Tử Binh, từ 20 tuổi trở lên thì bị thích chữ: Đầu Nam Triều lên trán; nữ thì bị thích chữ: Quan Khách trên cánh tay.

(11)                     Năm một nghìn tám bốn: năm 1084

(12)                     Năm một nghìn tám bảy: năm 1087

(13)                     Nghìn một trăm hăm sáu: 1126

(14)                     Nước Kim: vùng đất thuộc Mãn châu

(15)                     Hàng châu: thuộc Triết Giang

6/ ĐÁNH CHIÊM THÀNH:

Năm: một nghìn bảy lăm(1)

Trước khi đánh nhà Tống

Ta sang đánh Chiêm Thành

Bởi họ thường quấy nhiễu

Khiến dân ta khổ sở;

Lý Thường Kiệt sang đó

Đánh tan bọn giặc cỏ

Ông cho vẽ địa đồ

Những châu thuộc về ta

Đấy là châu: Địa Lý

Bố Chính và Ma Linh

Rồi cho người sang ở.

Và đến năm quý mùi

Nghìn một trăm lẻ ba(2)

Xảy ra cuộc phản loạn

Bởi bàn tay Lý Giác

Ngay trên đất Diễn Châu

Lý Thường Kiệt vào đánh

Giác thua, phải bỏ chạy

Trốn sang nước Chiêm Thành;

Tới được nước Chiêm Thành

Hắn tìm Chế Ma Na

Là Quốc vương Chiêm Thành

Cùng ông ta mưu tính

Tiến đánh nước Đại Việt

Lấy lại ba châu cũ

Địa Lý và Ma Linh

Cùng với châu Bố Chính.

Năm sau, năm giáp thân

Nghìn một trăm lẻ bốn(3)

Lý Thường Kiệt cầm binh

Vào đánh nước Chiêm Thành

Chế Ma Na thua chạy

Xin trả lại ba châu(4);

Người lập được công đầu

Tuổi đã ngoài bảy mươi

Tướng quân Lý Thường Kiệt

Trở về nơi chốn cũ

Vần vũ cứ thế trôi

Rồi một năm sau đó

Ông cỡi hạc về trời

Người Đại Việt tiếc thương

Hoài niệm một danh tướng!

Vào một năm đinh vị

Nghìn một trăm hăm bảy(5)

Lý Nhân Tông qua đời

Ngài làm vua Đại Việt

Năm mươi sáu năm trường

Một chặng đường miên man

Có muôn vàn gian khó

Có cả lúc thăng hoa!

Chú thích:

(1)  Năm một nghìn bảy lăm: năm 1075

(2)  Nghìn một trăm lẻ ba: 1103

(3)  Nghìn một trăm lẻ bốn: 1104

(4)  Ba châu: Địa Lý, Ma Linh và Bố Chính là ba châu mà quốc vương của Chiêm Thành là Chế Củ đã dâng cho vua Thánh Tông để đổi lấy tự do

(5)  Nghìn một trăm hăm bảy: 1127

VNSL: CHƯƠNG IV - NHÀ LÝ: LÝ THẦN TÔNG